FENİKELİLER...
Fenikelilerin yaşadığı Batı Akdeniz sahil şeridi stratejik öneme sahipti...
Fenikelilerin yaşadığı Batı Akdeniz sahil şeridi, bugün olduğu gibi ilkçağlarda da çok önemli bir stratejik öneme sahipti... Bölgenin tam doğu sunda yer alan yüksek dağlar, bura ları düşman istilalarından koruyordu. Toprakları geniş sedir ağacı ormanlarıyla kaplıydı. Fenikeliler, bu ağacın tahtasın dan çok daya nıklı gemiler inşa ederek Akdeniz’e, hatta Cebelitarık’ı geçip Atlantik Okyanusu’na açılmışlardı. Tüm bu özellikleri nedeniyle, bugün bir bölümü Lübnan, bir bölümü ise Suriye sınırlan içinde kalan bu sahil şeridinde daha Bronz Çağı'nda bile Fenikelilerin yaşadığı, köyler kurdukları tahmin ediliyor.
M.Ö. 14 yüzyılda burada Ougarıt (Ras Shambra) isimli büyük bir ken tin varlığından söz ediliyor. Bu ken tin nüfusunun büyük bir bölümü Arabistan'dan gelen Samiler idi... Ancak, o tarihten günümüze ulaşan belgeler, kentin çok kozmopolit bir kimliğe sahip olduğunu gösteriyor. Nitekim Sümerce, Hititçe, Mısırca gibi tam 8 farklı dilin konuşulmuş olması bunun en somut kanıtı...
Çok yetenekli denizciler olan Fenikeliler, Hollanda ve Gine sahillerine kadar ulaşmışlardı
Bir daha asla yeniden inşa edil meyen Ougarit'in Karadeniz kıyıla rından gelen barbarlar tarafından ya kılıp yıkılmasından sonra, Fenike ta rihi Sur, Sayda ve Biblos gibi kent lerin çevresinde şekillenmeye başla dı. Herbiri kendi başına birer güç olan bu kent-siteler, her ne kadar aralarındaki düşmanlığı sona erdir mediyseler de, ortak bir medeniyetin çocukla rıydı. Onlara genel olarak Fenikeliler adı veriliyor du. Çok yetenekli denizciler olan Fenikeliler, Cebelitarık Boğazı'nı aşmış, kuzeyde Hollanda kıyılarına, güneyde ise Gine sahillerine kadar ulaşmışlardı. Fenikeliler bu toprak ları bir bütün olarak sömürgeleştir mek yerine buralarda güçlü koloni ler kurmayı tercih etmişlerdi. Akde niz'in hemen hemen tüm sahillerin de kurdukları bu koloniler sayesinde büyük bir hareketlilik kazanmış ve tüm Akdeniz ticaretini ele geçirmiş lerdi. Gemicilik, ticaret ve el sanat larında bu denli gelişmele rinin nedeni, yaşadıkları Batı Akdeniz sahillerinde çok az miktarda bereketli toprak ların bulunması, bu bölgenin orman larla kaplı olmasıydı. Bakırı Kıbrıs' taki, gümüşü ise İspanya'daki ma denlerinden çıkarıyorlardı.
Fenikeliler lal rengi kumaş boyası ve camı ilk keşfeden kavim olarak tanıyor
Fenikeliler, tarihe aynı zamanda ünlü lal rengi kumaş boyasının mu citleri olarak da geçmişlerdi. Bu ku maş boyasının kökeni, eski Yunanca "phoin" (kırmızı) kelimesinden ge liyordu. Bu kumaşa verdikleri özel kırmızı rengi, Lübnan sahillerinde çok yaygın olan bir deniz kabuklu sundan elde ediyorlardı. Fenikeliler sadece lal renginin mucidi değiller di. Uzmanlar tarafından tam olarak kanıtlanmamasına karşın, bugün bü tün dünya onları camı ilk keşfeden kavim olarak da tanıyor.
İnsanlığa armağan ettikleri bir başka eser ise "alfabe"ydi...
Denizci ve tüccar bir toplum olduğu için Fenikeliler bir sü re sonra bir yazım sisteminin ge rekliliğini hissetmişlerdi. Çünkü yapılan hesapların kütüklere ge çirilmesi ve kayıt altına alınması zorunluluğu çıkmıştı. Bu nedenle, önceleri Mısır hiyerogliflerinden hareket ederek bir alfabe sistemi geliştirdiler. Bu alfabe, M.Ö. 14 yüzyıldan itibaren önemli bir ge lişme gösterdi. Bu yeni Fenike al fabesi 22 harften oluşuyordu ve tümü sessiz harfti. Alfabe sağdan sola doğru okunuyordu. M.Ö. 8. yüzyıldan itibaren Fenike alfabe si tüm Akdeniz kuşağında yayıl maya başladı. Bugün tüm Avru pa alfabelerinin Fenike alfabesin den Yunan alfabesi aracılığıyla geldiği kabul ediliyor...
Ticaret sayesinde ulaştıkları refah düzeyi, bir süre sonra onların aleyhine çalışmaya başladı
Fenikeliler'in zaman içinde Ak deniz ticareti sayesinde ulaştıkları refah düzeyi, bir süre sonra onların aleyhine çalışmaya başladı. Giderek komşuları olan ve daha çok askeri alanda gelişen Babilliler'in, Asurlu lar'ın, Persler'in ve Mısırlılar'ın iş tahlarını kabartıyorlardı. Ancak, bu krallıklar aynı zamanda birbirleriyle de çarpıştıkları için Fenikeliler bir süre daha onlar arasındaki iç denge leri kullanarak ayakta kalmayı ba şardılar. Ancak, Sur kentinin tam 7 ay süren bir kuşatma sonucu Büyük İskender tarafından alınması Batı Akdeniz'deki Fenike egemenliğine son verdi. Parçalanan birliğin son kalıntıları olan yerel beyler kısa süre içinde Helen ordusuna teslim olmak zorunda kaldılar. Batı Akdeniz'deki Fenike uygarlığı bitmiş, ama meşa leyi bu kez onların kurduğu bir ko loni olan Kartaca yüklenmişti. Ne var ki, tarihin belki de en büyük ku mandanlarından biri olan Hannibal'ı yetiştiren Kartaca'nın sonu da acı ol du. Pön savaşlarının ardından Karta ca'yı ele geçiren Romalılar, kentte taş üstüne taş bırakmadılar ve Feni keliler ünlü kahramanlarıyla birlikte tarihe gömüldüler.
Lübnanlılar bugün kendilerini Fenikeliler'in torunları olarak görüyorlar
Fenikeliler'in tarihe mal olma sından sonra bu bölge sayısız ulu sun etkinliği altında kaldı. Samiler, Giritliler, Yunanlılar, Latinler, Haçlı Seferleri sırasında Normanlar ve M.S. 636 tarihinden sonra Arap lar, Osmanlılar ve son yıllarda Fransızlar, bu topraklara damgala rını vurdular. Bütün bu halkların karışımı olan Lübnanlılar bugün kendilerini Fenikeliler'in torunları olarak görüyorlar. Aslında bugün Lübnan'ın tüm Ortadoğu'daki ko numuna bakınca haksız olduklarını söylemek çok güç... Tarihte Feni keliler bu bölgedeki yerel krallık larla Yunan-Latin medeniyetleri arasında bir bağlantı unsuru olmuş lardı. Aynı şekilde bugün Lübnan' da İslam dünyası ile Hıristiyan dünya arasında bir köprü görevi görmeye çalışıyor. Her ne kadar kendisini yutmak için hazır bekleyen düşman güçlerin tam ortasında kaldıysa da...
Kronoloji...
M.Ö. 14.-13. yüzyıl... Ougarit kentinin en güçlü olduğu ve tüm bölgeye egemenliğini kabul ettirdiği dönem...
M.Ö. 1200'ler... Ougarit kenti, Karadeniz'den ge len ve Hint-Avrupa dili konuşan ka vimler tarafından yıkıldı.
M.Ö. 1000... Sur, Sayda, Biblos ve Beritos (Beyrut) kentlerinin kurulması...
M.Ö. 10.-5. yüzyıl... Fenikeliler, batıya doğru açıldı lar. Kıbrıs, Sardunya, Sicilya adala rında ilk kolonileri kurdular. Bunları Malta ve Güney İspanya sahillerin deki koloniler izledi. Bu dönemde Fenike kültürü ve etkinliği en üst noktaya ulaştı.
M.Ö. 814... Sur kenti gemicileri, Annone adlı komutanları öncülüğünde Kuzey Afrika'ya ayakbastılar ve Kartaca kolonisini kurdular.
M.Ö. 757-668... Asurlular, tüm Fenike kentlerini kendilerine bağladılar. Sadece Sur kenti bağımsızlığını korudu.
M.Ö. 7.yüzyıl... Babilliler ve Mısırlılar Fenike topraklarında bölge egemenliği için savaştılar.
M.Ö. 539-333... Bölgeye Persler egemen oldu. Fenikelileri serbest bıraktıkların dan bu kentler yeniden gelişti. Fe nike medeniyetinin ikinci baharı...
M.Ö. 332... Büyük İskender Sur kentini 7 ay süren bir kuşatma sonucu ele ge çirdi. Tüm Fenike toprakları Helen Birliği'ne bağlandı. Bir Fenike kolo nisi olan Kartaca, Sicilya ve İspan ya'yı istila etti.
M.Ö. 264-146... Pön Savaşları... Bu sa vaşların sonunda Kartaca kenti, Roma or dusu tarafından taş üstünde taş kalmayacak şekilde yıkıldı.
